Η ζωή του Γρηγόρη Λαμπράκη ήταν μια ζωή σαν παραμύθι. Γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό από όπου έφυγε για να κατακτήσει τα ατομικά του όνειρα, που σύντομα συναντήθηκαν με τα συλλογικά δυναμικά κοινωνικά οράματα της εποχής του, την ειρήνη και την κοινωνική δικαιοσύνη. Δεν έπεσε από τον ουρανό στην Αριστερά. Από τον καιρό του ελληνοϊταλικού πολέμου, όπου προσέφερε τις υπηρεσίες του σε κάποιο ορεινό χειρουργείο, ήρθε σε επαφή με τον πόνο των αγωνιζόμενων ανθρώπων αλλά γνώρισε και την υποκρισία της πολιτικής εξουσίας και το πόσο ψευδή ήταν τα περί άρτιας οργανωτικής προετοιμασίας του ελληνικού στρατού από το καθεστώς Μεταξά.1 Λίγο αργότερα, όχι χωρίς αρχικούς δισταγμούς, ο Λαμπράκης θα μπει στο ΕΑΜ, στις αρχές του 1943. Εκεί πρωταγωνιστεί σε ένα εξαιρετικά σημαντικό εγχείρημα, από αυτά που κάνουν το ΕΑΜ να είναι διαρκής αναφορά στα χείλη μας όταν μιλάμε σήμερα για τα δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης.2 Λίγο αργότερα, στα Δεκεμβριανά του 1944, όπου και πάλι προσέφερε τις υπηρεσίες του στους χτυπημένους ΕΛΑΣίτες, ο Λαμπράκης θα συλληφθεί, άρρωστος από ίκτερο και με τρομερές και χαλκευμένες κατηγορίες πως «διέπραξε ακατανόμαστα και φρικώδη εγκλήματα».3
Ο Λαμπράκης συμμετείχε ενεργά στον προεκλογικό αγώνα της ΕΔΑ το 1958, χωρίς να είναι ο ίδιος υποψήφιος. Έβαλε όμως υποψηφιότητα και εκλέχθηκε, ως ανεξάρτητος συνεργαζόμενος, το 1961, στις εκλογές «βίας και νοθείας». Γίνεται έτσι μέλος μιας Βουλής όπου οι αριστεροί αντιμετώπιζαν ως πολιτικούς τους αντιπάλους ακόμη και πρώην συνεργάτες των Ναζί, οι οποίοι έχοντας κρύψει τη στολή του δωσίλογου περιέφεραν περήφανοι το κοστούμι του εθνικόφρονα. Και δεν περιορίζονταν στο να κατηγορούν τώρα τους αριστερούς ως προδότες, για να βγάλουν από πάνω τους το δικό τους στίγμα, αλλά επιπλέον αποδεικνύονταν πολύ συχνά έτοιμοι να δώσουν καινούρια και εμφατικά δείγματα της τραμπούκικης προσωπικότητάς τους. Σε ένα τέτοιο περιστατικό είχε εμπλακεί και ο Λαμπράκης, όταν προσπαθώντας να υπερασπιστεί τον βουλευτή της ΕΔΑ Αντώνη Μπριλλάκη από την επίθεση του πρώην συνεργάτη των Ναζί και τότε βουλευτή Κιλκίς της ΕΡΕ Κώστα Παπαδόπουλου, βρέθηκε στη μέση μιας επίθεσης από άλλους βουλευτές της ΕΡΕ και κατέληξε καταματωμένος στο πάτωμα της Βουλής.
Και κάπου εκεί, με τη μεγάλη πορεία για την ειρήνη στο Ωλντερμάστον, με την απαγορευμένη πορεία ειρήνης στον Μαραθώνα, με την έλευση του στη Θεσσαλονίκη, τελευταίο σταθμό της ζωής του και τη δολοφονία του από το παρακράτος της Δεξιάς, η ζωή του Λαμπράκη αφήνει το παραμύθι και γίνεται ένα με τον μύθο. Από εκείνο το βράδυ έξω από το νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, όπου οι νέοι της πόλης καρτερούν σαν τιμητική φρουρά στον ήρωα της Αριστεράς, έναν από τους πολλούς ήρωες του ελληνικού λαού που έχασαν τη μάχη με τον θάνατο και κέρδισαν τη μάχη με την αθανασία, και συναντούν στην αυλή του νοσκομειου τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Γιάννη Ρίτσο. Και τραγουδάν μαζί τους τον Επιτάφιο, μαζί με τους δύο δημιουργούς του. Μέρα Μαγιού μου μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω... και ήταν πράγματι μέρα Μαγιού, τότε το 1963. Στον “ελληνικό Μάη του '63”, όπως εύστοχα τον ονομάζει ο Πάνος Τριγάζης, δείχοντας ακριβώς πως τα γεγονότα του 1963, αλλά και τα όσα ακολούθησαν το 1965 με τα Ιουλιανά ήταν οι κορυφαίες στιγμές της έκφρασης στην Ελλάδα, από νωρίς μάλιστα, του διεθνώς εκρηκτικού κλίματος της δεκαετίας του '60. Πρωταγωνιστές όλων αυτών των γεγονότων ήταν οι νέοι. Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, που έβλεπε τις προσδοκίες της να μην χωράνε στον Ψυχροπολεμικό κόσμο και όρμησε να τον πάει μπροστά, σαν τις ρίζες ενός δέντρου που το παρτέρι του δεν το χωράει πια και σπάνε ό,τι βρίσκουν μπροστά τους για να ζήσουν κι άλλο, για να ανασάνουν πιο πέρα, από ανάγκη για αυτό που αργότερα αποτυπώθηκε στο τρίπτυχο του συνθήματος του Πολυτεχνείο για ψωμί, παιδεία και ελευθερία. Και πάνω από όλα, ώστε να υπάρχουν αυτά, για ειρήνη.
Η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη και η αυτονομία της: Ιστορία και προτιμήσεις
Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαίο που εκατοντάδες χιλιάδες προοδευτικοί νέοι της Ελλάδας έκαναν σύμβολό τους τον Γρηγόρη Λαμπράκη, που το σύνθημα “κάθε νέος και Λαμπράκης” ρίζωσε τόσο πολύ μέσα στην ελληνική κοινωνία, που ένας τεράστιος αριθμός νέων ανθρώπων πύκνωσαν τις τάξεις της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, καθιστώντας την τη δεύτερη πιο μαζική οργάνωση νεολαίας στην ιστορία της Ελλάδας, μετά την ΕΠΟΝ. Κι εδώ μου δίνεται η ευκαιρία να αναφερθώ σε κάτι που νομίζω πως συνιστά μια ιστορική παρεξήγηση και παρερμηνεία για αυτήν την σπουδαία οργάνωση. Η απόφαση για τη δημιουργία της νέας, ενιαίας Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ στο πρόσφατο συνέδριο του κόμματος άνοιξε μια μικρή συζήτηση για την αυτονομία των αριστερών οργανώσεων νεολαίας και τη σχέση τους με το εκάστοτε κόμμα τους. Έφερε έτσι στην επιφάνεια το ότι στη συλλογική αριστερή συνείδηση, θέση προτύπου αυτόνομης, μαζικής και ριζοσπαστικής οργάνωσης νεολαίας έχει η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, συχνά ακόμη και σε βάρος της ΕΠΟΝ, η οποία ήταν ακόμη πιο μαζική και κατέγραψε στο ενεργητικό τις πολύ πιο σφοδρές συγκρούσεις, μια που τα μέλη της εμπλέκονταν και σε ένοπλες μάχες με τους Ναζί. Πολλές φορές, με βάση αυτήν την εικόνα προτύπου της ΔΝΛ συγκροτούνται και θέσεις για τον χαρακτήρα που πρέπει να έχουν σήμερα οι οργανώσεις μας, συνήθως εντελώς μονοδιάστατα. Πέρα από το λάθος του λεγόμενου “εκμοντερνισμού”, της εξέτασης δηλαδή του παρελθόντος με χρήση των κριτηρίων του παρόντος, αυτή η μέθοδος πατάει πάνω σε μια εντελώς λανθασμένη βασική προκείμενη: την πεποίθηση για την ουσιαστική αυτονομία της Νεολαίας Λαμπράκη.
Η αντίληψη πως η δυναμική, η μαζικότητα και γενικώς η επιτυχία της ΔΝΛ πήγαζε κυρίως από τον “αυτόνομο” χαρακτήρα της και την απουσία ρητής σύνδεσής της με το κόμμα της ΕΔΑ είναι λανθασμένη, και μάλιστα για τουλάχιστον εφτά λόγους, τους οποίους το σημείωμα αυτό δεν φιλοδοξεί παρά να παρουσιάσει εντελώς στοιχειωδώς. Πρώτο, διότι πριν τη δημιουργία της ΔΝΛ, η Νεολαία ΕΔΑ είχε αρχίσει ήδη από το 1963 να μαζικοποιείται έντονα.4 Δεύτερο, διότι η πολιτική σύνδεση της ΔΝΛ με την ΕΔΑ ήταν απολύτως σαφής στον κόσμο, τόσο λόγω της γενικότερης γραμμής της και της διαρκούς αναφοράς της ΕΔΑ στη ΔΝΛ, όσο και επειδή η οργάνωση είχε προκύψει από τη συγχώνευση της Δημοκρατικής Κίνησης Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης με την Νεολαία ΕΔΑ. Αυτή η σύνδεση γινόταν παραδεκτή ακόμα και σε βασικά κείμενα της Νεολαίας Λαμπράκη, όπου η συμφωνία με το πρόγραμμα της Εθνικής Δημοκρατικής Αλλαγής της ΕΔΑ (που βεβαίως ήταν το πρόγραμμα του ΚΚΕ!) αναφερόταν ρητά ως όρος για την ένταξη στην οργάνωση.5 Τρίτο, είναι προφανώς λανθασμένο το να μιλάμε για “αυτονομία”, ειδικά εννοώντας την με σημερινούς όρους, για μία οργάνωση της οποίας η δημιουργία αποφασίστηκε από την εκτός Ελλάδας ηγεσία του ΚΚΕ6 και για να γραφτούν τα ιδρυτικά της κείμενα ο Τάκης Μπενάς και ο Αντρέας Λεντάκης έφτασαν στην έδρα της εξόριστης ηγεσίας του ΚΚΕ στο Βουκουρέστι, κείμενα που μάλιστα έφτασαν στην Ελλάδα μετά την επιστροφή των δύο τους, αλλαγμένα από την ηγεσία του κόμματος.7 Η Νεολαία Λαμπράκη στήθηκε λοιπόν από πάνω προς τα κάτω, υπό την ευθύνη και την ηγεσία δύο γενιών στελεχών της ΕΠΟΝ, με μεγάλη κομματική πείρα και πειθαρχία. Επιπλέον, το ότι η αυτονομία αποτελούσε βασικά μια “ψευδαίσθηση” της εποχής, αναφέρεται σε πολλές συνεντεύξεις μελών της ΔΝΛ.8 Άλλωστε, είναι πολύ χαρακτηριστικό πως ακόμη και στο ζήτημα των σχέσεων με την Ένωση Κέντρου του Γ. Παπανδρέου η Νεολαία Λαμπράκη, που θα περίμενε κανείς να κρατήσει μια πιο ριζοσπαστική στάση, ακολουθούσε σταθερά τη γραμμή της ΕΔΑ καλώντας σε συνεργασία όλων των δημοκρατικών δυνάμεων.9 Τέταρτο, προφανώς αυτό που αποτέλεσε πόλο έλξης των νέων ήταν όχι απλώς το ότι η Οργάνωση δεν περιελάμβανε όνομα κόμματος, αλλά ειδικά το συμβολικό βάρος που έφερε το όνομα του Λαμπράκη και η διά αυτού εμβληματική συμπύκνωση στο όνομα της οργάνωσης των σκοπών της, του αγώνα για την ειρήνη και τη δημοκρατία. Πέμπτο, εστιάζοντας αποκλειστικά στον όποιο “αυτόνομο” χαρακτήρα της οργάνωσης χάνουμε από τη ματιά μας τον βασικό παράγοντα της επιτυχίας της, τους αγώνες των μελών της, και καταλήγουμε έτσι άθελά μας να μειώνουμε τη σημασία τους. Η ΔΝΛ, όπως έκανε και η ΕΠΟΝ, έδωσε απαντήσεις στις άμεσες πολιτικές και πνευματικές ανάγκες των νέων, προσέφερε οξυγόνο πολιτικοποίησης και κοινωνικοποίσης σε μια γενιά που ασφυκτιούσε στο συντηρητικό πολιτικό και κοινωνικό θεσμικό πλαίσιο, προσέφερε αξιακούς κώδικες και στάσεις ζωής, πράγματα που δεν είχαν στον σκληρό πυρήνα τους την “αυτονομία” της οργάνωσης. Είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στο κίνημα του 1-1-4, στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Κύπρου, σε όλες τις μεγάλες συγκρούσεις της περιόδου, και ήταν αυτά τα στοιχεία που έφεραν την τεράστια μαζικοποίηση της Οργάνωσης, ακόμη κι όταν η δύναμη της ΕΔΑ μειωνόταν. Επιπλέον, οι μεγάλες κινηματικές εκρήξεις που συνέβαλαν στην άνθησή της ήρθαν την άνοιξη του 1963, άρα μια αριστερή Νεολαία της εποχής δεν θα μπορούσε να μαζικοποιηθεί νωρίτερα.10
Έκτο, η ΔΝΛ μαζικοποιήθηκε διότι, πιάνοντας τον σφυγμό της εποχής της, διεκδικούσε για την Αριστερά μια θέση στο εθνικό αφήγημα, μια ιστορική αλλά και συμβολική σύνδεσή της με τα νοήματα και τις αναπαραστάσεις των μεγάλων μαζών του ελληνικού λαού, ρητά ήδη από το ιδρυτικό της κείμενο όπου κάνει παραλληλισμούς ανάμεσα στους λαϊκούς αγώνες του '60, στην Εθνική Αντίσταση και στο 1821,11 φτάνοντας ακόμη και στο να βάζει στις Λέσχες της προσωπογραφίες του Κολοκοτρώνη και του Μακρυγιάννη και μιλώντας για την ανάγκη “εθνικής πατριωτικής διαπαιδαγώγησης της ελληνικής νεολαίας”. Είναι απολύτως χαρακτηριστικό το ότι στο Μανιφέστο των Λαμπράκηδων, οι αναφορές στις λέξεις “έθνος”, “πατρίδα” και τα παράγωγά τους είναι συνολικα 96, σχεδόν όσες και οι αναφορές (98) στη λέξη “δημοκρατία”! Αν θέλουμε λοιπόν να αναγνωρίσουμε τους λόγους της επιτυχίας μιας οργάνωσης, θα πρέπει να εξετάζουμε όλες τις πτυχές της, ακόμη και αυτές που, δικαιολογημένα, δεν μας αρέσουν σήμερα. Το αντίθετο συνιστά έναν αφόρητο εκλεκτικισμό. Έβδομο, η ανάπτυξη της ΔΝΛ στην περιφέρεια, πέρα από τις πνευματικές και άλλες ανάγκες που κάλυπτε εκεί, βασίστηκε πολύ στην αριστερή ιστορία των περιοχών, στην προηγούμενη συμμετοχή των ανθρώπων στην ΕΠΟΝ και το ΚΚΕ και στα σχετικά συγγενικά δίκτυα ένταξης, στοιχείο που επί της αρχής τουλάχιστον κάθε άλλο παρά κομματική αυτονομία μαρτυρά.
Μετά από όλα αυτά, είναι σαφές πως υπάρχουν τόσο πολλές παράμετροι για την ανάπτυξη της ΔΝΛ – πολύ πιο βασικές από την αυτονομία της αλλά ακόμη και σε σύγκρουση με αυτήν – ώστε το να αναγνωρίζουμε αυτήν την “αυτονομία” ως το βασικό της προσόν συνιστά ασυγχώρητη διαστρέβλωση του πραγματολογικού υλικού και προσαρμογή ερωτημάτων του παρελθόντος στις – ποικίλες - προτιμήσεις του παρόντος. Κι αυτό είναι ένα λάθος στο οποίο πέφτουμε συχνά και οι αριστεροί και αριστερές, με το οποίο όμως κάποια στιγμή πρέπει να πάρουμε διαζύγιο, για να μπορέσουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματα μας με καθαρή ματιά, ξεκαθαρίζοντας τα κριτήρια και τις προθέσεις μας και αντιλαμβανόμενοι το παρελθόν ως αυτό που είναι. Ένα κλειδί που ανοίγει κάποιες πόρτες, αλλά που αν επιχειρήσουμε να γυρίσουμε με αυτό όλες τις κλειδαριές του κόσμου, παλιές και καινούριες, τότε απλώς θα το παραμορφώσουμε.
Αγώνες για τη δημοκρατία, αγώνες ενάντια στη λήθη
Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο του Πάνου Τριγάζη έρχεται και σε επαφή με γεγονότα που τα ξέρουμε καλά, αλλά που σε όσους δεν τα έχουμε ζήσει φαντάζουν ακόμη σαν σκηνές από ταινία. Οι βίαιες επιθέσεις της αστυνομίας σε βουλευτές, η μαζική δράση παρακρατικών, οι επιθέσεις με σφαίρες των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους απέναντι σε διαδηλωτές και οι συχνοί θάνατοι, η εκτέλεση αγωνιστών επειδή μάζευαν υπογραφές υπέρ της ειρήνης, όπως ο Νικηφορίδης στη Θεσσαλονίκη, μας κάνουν ακόμη να αναρωτιόμαστε αν πράγματι έγιναν όλα αυτά, αν συνέβησαν στους ίδιους αυτούς δρόμους που σήμερα περπατάμε εμείς. Μας θυμίζουν πως σε στιγμές μεγάλης κοινωνικής σύγκρουσης το κράτος δείχνει πως είναι το πραγματικό κόμμα της αστικής τάξης, πως γίνεται το ίδιο το ένα και μοναδικό άκρο σε αυτή τη σύγκρουση. Μας κάνουν ταυτόχρονα να δίνουμε όρκο βαρύ πως θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μην τα ξαναζήσουμε, για να μην αφήσουμε τους απογόνους των ταγματασφαλιτών, των παρακρατικών τραμπούκων, των δολοφόνων του ελληνικού λαού να εμφανιστούν ξανά, να απλώσουν στην Ελλάδα και στους νέους της το δηλητήριό τους. Από αυτήν την άποψη το βιβλίο του Πάνου Τριγάζη προσφέρει άλλη μία καλή υπηρεσία. Γιατί το ανάχωμα στη Χρυσή Αυγή και η αντεπίθεση της Αριστεράς και του λαού μας βασίζεται από τη μία στην ρεαλιστική απάντηση στην κρίση, από την άλλη όμως εξίσου στην ιστορική μνήμη. Και το βιβλίο αυτό μας πάει άλλο ένα βήμα μπροστά σε αυτήν την κατεύθυνση, μας δείχνει τι πρέπει να θυμόμαστε, τι δεν πρέπει να ξεχνάμε.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης είναι λοιπόν ένα σύμβολο. Υπήρξε και φόβητρο για πολλούς, όπως απέδειξε η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή όταν (μεταδικτατορικά παρακαλώ!) απαγόρευσε συγκέντρωση στη μνήμη του, στη Θεσσαλονίκη. Συγκέντρωση που τελικά έγινε, και κατέληξε σε μεγάλη σύγκρουση των νέων με την αστυνομία. Με όλα αυτά λοιπόν, αναρωτιέται κανείς: Και σε τι χρησιμεύει ένα σύμβολο; Σε τι μας καλεί; Θα έλεγα, σε αυτό που λέει ο Ελύτης: Στο να πάρουν τα όνειρα την εκδίκησή τους. Και για αυτό θα κλείσω με μια ιστορία που μου είχε πει ο πατέρας μου, μέλος κι ο ίδιος της Νεολαίας Λαμπράκη. Όταν ανήμερα την 21η Απριλίου τον συνέλαβαν ως “επικίνδυνο κομμουνιστή”, τον μετέφεραν σε ένα στρατόπεδο έξω από τη Θεσσαλονίκη όπου κρατήθηκε για αρκετές μέρες. Πρόσφατα επισκέφτηκε τον ίδιο χώρο, χωρίς να το γνωρίζει εξαρχής, προκειμένου να παρακολουθήσει μια θεατρική παράσταση, μια που ο χώρος αυτός δεν λειτουργεί πλέον ως στρατόπεδο. Όταν κατάλαβε το που βρισκόταν είπε πως “εγώ δεν έρχομαι εδώ για πρώτη φορά...”. Κάποιος που άκουσε την αφήγηση γύρισε και είπε: “Αυτό μάλιστα, είναι εκδίκηση”. Αυτό είναι λοιπόν η σκηνή που συμπυκνώνει τόσο συμβολικά την εκδίκηση που κυνηγάμε. Εκεί που κάποιος φυλακίστηκε, να πηγαίνει μετά για να δει θέατρο. Η εκδίκηση της δημοκρατίας. Και η δημοκρατία, όπως έλεγε ο Αλέκος Παναγούλης, δεν χρειάζεται τάφους, χρειάζεται αγώνες. “Η δημοκρατία χαμογελά και πείθει”. Με τους μεγάλους αγώνες του λαού μας σήμερα είναι λοιπόν που δικαιώνεται ο Λαμπράκης, που συνεχίζεται η προσφορά του. Ο Λαμπράκης και όλοι οι αγωνιστές πριν και μετά από αυτόν δικαιώνονται όταν ένας ακόμη νέος άνθρωπος σηκώνεται και βγαίνει στο δρόμο. Όταν ένας ακόμη εργαζόμενος οργανώνεται για να απεργήσει, για να παλέψει και να νικήσει. Όταν οι συνειδήσεις ριζοσπαστικοποιούνται. Όταν το σύστημα ξεφρενιάζει και μας χτυπάει με ταξικό μίσος. Ο Λαμπράκης και οι θυσίες των αριστερών δικαιώνονται μέσα από τον ρίγος που προκαλεί στον παγκόσμιο καπιταλισμό η προοπτικής της λαϊκής ανατροπής σε αυτήν εδώ τη χώρα. Θα δικαιωθούν και όταν έρθει στην Ελλάδα η κυβέρνηση της Αριστεράς, για να στεριώσει σε αυτή τη χώρα μαζί με το λαό τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη.
(Το κείμενο είναι επεξεργασμένη εκδοχή ομιλίας που πραγματοποιήθηκε σε εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου του Πάνου Τριγάζη Ο Λαμπράκης και το Κίνημα Ειρήνης)
1 «Οι γιατροί κι οι νοσοκόμοι πέφτανε με αυτοθυσία στο χρέος τους: Να σώσουν όσους μπορούσαν πιο πολλούς από τους προγραμμένους του πολέμου. Τα περισσότερα τραύματα ήταν από όλμους –Καλά, κι η αεροπορία μας τι κάνει; ρώτησε κάποιον ο Γρηγόρης -Ποια αεροπορία γιατρέ, κοροϊδεύεις; Υπάρχει αεροπορία; -Τι; Δεν έχουμε αεροπορία; Κι οι έρανοι που πληρώναμε τόσα χρόνια; -Επήγανε γιατρέ… για την αεροπορία, δεν το ‘χεις ακούσει; απάντησε ο τραυματίας με πικρό σαρκασμό. Ο Γρηγόρης κούνησε το κεφάλι του». «Με το βαρύ χειμώνα αρχίσανε τα κρυολογήματα: ήτανε η δεύτερη οδυνηρή εμπειρία του Γρηγόρη: –Καλά, γυμνά τα στέλνουν τα παιδιά να πολεμήσουνε; -Αφού δεν μας δώσανε ούτε κουβέρτες, του είπε ένας φαντάρος με κρυοπαγήματα. Δεν το ξέρεις, γιατρέ, πως μας διατάξανε να πάρουμε κουβέρτες από τα σπίτια μας; -Από τα σπίτια σας; -Ναι… όσοι είχαμε. Κι όσοι δεν είχαμε, δίχως κουβέρτες… Κι αν ρωτάς για υπόδηση, ορίστε τα χάλια μας. Κι έδειξε τα δάχτυλα του ποδιού του να πετιούνται έξω από τη σχισμένη αρβύλα, δίχως κάλτσα! –Μα εδώ λέγανε πως είμαστε έτοιμοι… Κι ο έρανος για τα μάλλινα; -Αχ μωρέ γιατρέ, μυστήριος είσαι. Εδώ λυσσάξαμε από την πείνα κι εσύ μου λες… Ο Γρηγόρης, όπως και χιλιάδες άλλοι πολεμιστές λύσανε πολλές απορίες ύστερα από μερικούς μήνες, όταν οι προδότες τεταρταυγουστιανοί αξιωματικοί ανοίξανε τις πόρτες της Ελλάδας: στη θλιβερή πορεία της υποχώρησης βρήκανε τις αποθήκες του στρατού γεμάτες τρόφιμα και ρουχισμό, να φρουρούνται άγρυπνα»Κ. Πορφύρης, Ο αντρειωμένος, Βιβλιοθήκη Πρωτοπόρου, Αθήνα, 1963, σελ. 65-66.
2 «-Το ξέρεις, του είπε, πως πολλοί αθλητές πεθαίνουνε της πείνας; -Τι μπορούμε να κάνουμε; ρώτησε ο Γρηγόρης. –Δύο πράγματα: Να αγωνιστούμε για την επιβίωσή τους… Μα και να τους οργανώσουμε στο απελευθερωτικό κίνημα για να αγωνιστούν και οι ίδιοι για τη ζωή τους και τη λευτεριά της πατρίδας. Από εκείνη την κουβέντα ξεπήδησε η “Ένωσις Ελλήνων Αθλητών”, μια νόμιμη, πλατειά, μαζική οργάνωση, που άρχισε να οργανώνει συσσίτια και να δίνει βοηθήματα στους άπορους αθλητές. Για να βρει πόρους προγραμμάτισε διάφορους αθλητικούς αγώνες και επιδείξεις. Μα με τα έσοδα της μονάχα, δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στις ανάγκες των αθλητών. Κι άρχισαν τα διαβήματα, στον Ερυθρό Σταυρό, στα υπουργεία, στις αρχές κατοχής, παντού… Ο Λαμπράκης με το κύρος του, του παλιού πρωταθλητή και του λαμπρού νέου επιστήμονα […] έπαιξε τον κύριο ρόλο στην Ένωση Ελλήνων Αθλητών: πολλοί αθλητές σώθηκαν έτσι από το σίγουρο θάνατο της πείνας και μπήκαν στο δρόμο του αγώνα». Στο ίδιο, σελ. 70-71
3 Στο ίδιο, σελ. 72.
4 Τον Σεπτέμβριο του 1963 οι οργανώσεις της Νεολαίας ΕΔΑ μόνο στην Αθήνα ξεπερνούσαν τις 5.000 μέλη. Στο Ιωάννα Παπαθανασίου, Η Νεολαία Λαμπράκη τη δεκαετία του 1960, Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών Ε.Ι.Ε., Αθήνα, 2008
5 «Ένας δεύτερος όρος είναι η ανεπιφύλακτη, γεμάτη ενθουσιασμό ένταξη της οργάνωσης στο δοξασμένο λαϊκο-δημοκρατικό κίνημα της χώρας και η αποδοχή του γενικότερου προγράμματός του της Εθνικής Δημοκρατικής Αλλαγής, που προβάλλει η ΕΔΑ». Μίκης Θεοδωράκης, Το μανιφέστο των Λαμπράκηδων (ανατύπωση), Ελληνικά Γράμματα, σελ. 16 Αθήνα 2003.
6 Η απόφαση ελήφθη τον Ιανουάριο του 1964 στο Βουκουρέστι, σε συνάντηση του Τάκη Μπενά και των Γρηγόρη Φαράκου, Λεωνίδα Τζεφρώνη και Θ. Καρατζά (μέλη της Επιτροπής Νεολαίας του ΚΚΕ) με το ΠΓ του κόμματος. Η Νεολαία Λαμπράκη..., ό.π., σελ. 80.
7 Στο ίδιο, σελ. 84.
8 Προφανώς, αυτό παρατίθεται με την επιφύλαξη με την οποία επιβάλλεται να αντιμετωπίζεται η προφορική ιστορία και οι (διαμεσολαβημένες) μαρτυρίες που κατατίθενται 40 και πλέον χρόνια μετά τα γεγονότα.
9 «Για να νικηθεί το πραξικόπημα είναι είναι απαραίτητη η συνεργασία όλων των δημοκρατικών δυνάμεων του Έθνους. [...] Οι δημοκρατικές δυνάμεις της χώρας πρέπει να προχωρήσουν στην ενότητα, στην ενότητά τους – και κυρίως την ενότητα της δράσης – σε όλο και πιο προχωρημένες και υπεύθυνες μορφές ». Το μανιφέστο των Λαμπράκηδων, ό.π., σελ. 58.
10 Η Νεολαία Λαμπράκη..., ό.π., σελ. 49.
11 «[Συνέχεια ανάμεσα στο] πνεύμα των λαϊκών αγωνιστικών παραδόσεων της Επανάστασης του 21 και τους Έπους της Εθνικής Αντίστασης, των δημοκρατικών κοινωνικών αγώνων του λαού». Καταστατικό της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Σχέδιο για συζήτηση, Αθήνα, Δεκέμβριος 1964.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου