Το μυστικό

https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/217452_mystiko

Να διαβάσουμε την «Ζωή εν τάφω» του Στράτη Μυριβήλη. Ή να δούμε την ομώνυμη σειρά της ΕΡΤ. Γιατί εκεί βρίσκονται όλα. Η ένθερμη στράτευση των εθελοντών του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η τραγωδία των μαχών, ο σταδιακός προβληματισμός και η αποστράτευση. Και οι λιποταξίες. Οχι, οι άνθρωποι δεν λιποτακτούσαν μόνο λόγω της φρίκης του πολέμου. Την είχαν ζήσει τη φρίκη αυτή ξανά στους Βαλκανικούς ελάχιστα χρόνια πριν. Αλλά στον νέο πόλεμο από ένα σημείο και μετά δεν έβρισκαν το νόημα.

Πολλοί Ελληνες στρατιώτες δεν καταλάβαιναν γιατί έπρεπε να πολεμούν. Είχαν ήδη απελευθερώσει τη Μακεδονία με τους Βαλκανικούς. Τώρα τι θα κέρδιζαν, ποιους θα προστάτευαν; Εκεί που πήγαιναν έβρισκαν συχνά ανθρώπους που μιλούσαν άλλες γλώσσες, που κάποιοι τους πίεζαν να δεχτούν πως είναι Σέρβοι, άλλοι μετά πως είναι Βούλγαροι κι αυτοί θέλαν μόνο να ζήσουν ειρηνικά.

Αυτή η αίσθηση πως αυτός ο πόλεμος δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια σφαγή στην οποία οδηγούνται οι λαοί ώστε οι άρχουσες τάξεις των κρατών να διευθετήσουν ξανά τα σύνορά τους, έκανε στρατιώτες σε ολόκληρο τον κόσμο να αμφισβητήσουν το αν έπρεπε να είναι εκεί. Και από τα εκατομμύρια των ανθρώπων που χάνονταν για να κερδηθούν λίγοι πόντοι γης γεννήθηκε η σπουδαία αντιπολεμική λογοτεχνία του Μεσοπολέμου.

Τίποτε από όλα αυτά όμως δεν έγινε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Γιατί εκεί ο εχθρός δεν ήταν, έτσι γενικώς, ο άλλος. Ο εχθρός τελικά ήταν ο φασισμός και ο ναζισμός, για τη μία πλευρά. Η «εβραϊκή πλουτοκρατία» και τα «κατώτερα είδη» ανθρώπου, για την άλλη. Για αυτό και οι λιποταξίες δεν γίνονταν τόσο για να αποφύγει κανείς τον πόλεμο, όσο για να πάει με το στρατόπεδο εκείνων που τον εξέφραζαν ιδεολογικά. Για αυτό και η μεταπολεμική λογοτεχνία δεν είναι γενικώς αντιπολεμική. Είναι αντιναζιστική, μιλάει για το δράμα των Εβραίων, είναι αντιολοκληρωτική.

Το «Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο» του Εριχ-Μαρία Ρεμάρκ δεν θα είχε γραφτεί μετά το Ολοκαύτωμα. Η φράση «Βλέπω να σπρώχνονται οι λαοί, να χτυπούν ο ένας τον άλλον και να σκοτώνονται δίχως να λένε τίποτα, δίχως να ξέρουν τίποτα, με τρέλα, πειθήνια κι αθώα» δεν θα μπορούσε να καθρεφτίσει το κλίμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Γιατί εκεί οι λαοί ήξεραν για τι χτυπιούνται. Ηξεραν για ποιο πράγμα πολεμάνε. Κι όσοι δεν ήξεραν από πριν, το έμαθαν επί τόπου.

Ηξεραν οι μεν ότι πολεμάνε για έναν κόσμο χωρίς φασισμό, οι δε ότι πολεμάνε για να απλωθεί παντού η Αρία Φυλή. Αποκτούσαν θέση. Ο πόλεμος είχε πολιτική ιδεολογία. Και για αυτό βρέθηκαν και τόσοι πολλοί συνεργάτες των ναζί κατακτητών και μάλιστα αντικομμουνιστές.

Αυτά είναι που ενοχλούν σήμερα τις κυρίες υπουργούς. Αυτές που με τον άχαρο τρόπο των βιαστικών κι ανίκανων ανθρώπων προσπάθησαν τόσο κωμικά και τόσο επικίνδυνα να φέρουν την Ιστορία στα μέτρα των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Δεν ήρθε από το πουθενά αυτή η στάση. Εδώ και δεκαετίες ο αντιφασισμός έχει υποχωρήσει από τον δημόσιο λόγο και από την εκπαίδευση στην Ελλάδα.

Προφανώς κάποιοι φωτεινοί σχεδιαστικοί εγκέφαλοι απεφάνθησαν πως δεν υπήρχε κίνδυνος επανόδου των δολοφονικών αυτών ιδεών και άρα δεν χρειαζόταν να αναφερόμαστε τόσο πολύ στον αντιφασιστικό αγώνα, μια που στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων αυτός συνδυαζόταν με την Αριστερά και άρα αυτή κέρδιζε πόντους.

Και ήρθε η κρίση που έφερε την άνοδο του εθνικισμού σε όλο τον αναπτυγμένο κόσμο και κατέρριψε με κρότο αυτές τις ανόητες πεποιθήσεις, οι οποίες όμως είναι ακόμα εδώ και εκτινάσσονται μέσα από τον ανιστόρητο λόγο των υπουργών. Κι έτσι βρεθήκαμε να συζητάμε αν οι παππούδες μας πολέμησαν τον φασισμό ή τον λαϊκισμό κι αν με τον αγώνα τους έδειξαν αυτοθυσία ή εθελοντισμό, λες και στο βουνό ανέβηκαν για να μαζέψουν υπογραφές για τη σωτηρία της αρκούδας της Πίνδου.

Κάθε εξουσία θέλει να έχει έναν λόγο επί του παρελθόντος. Γιατί το παρελθόν νοηματοδοτεί το παρόν και το μέλλον. Το παρελθόν της Δεξιάς αυτής της χώρας είναι βαρύ. Και το βρήκε μπροστά της στα χρόνια των μνημονίων, όταν δεν μπορούσε να βγάλει από πάνω της την (ανιστόρητη) ρετσινιά του γερμανοτσολιά. Αφού λοιπόν δεν αλλάζει η Δεξιά, θα αλλάξει η Ιστορία. Για να αλλάξει κι ο τρόπος που βλέπει τη Δεξιά ο λαός. Και για να ξεχάσει την Αριστερά. Οπως όλος ο κόσμος ξεχνάει τα εκατομμύρια νεκρών της Σοβιετικής Ενωσης κατά των ναζί και μαθαίνοντας Ιστορία από το Χόλιγουντ πιστεύει πως τον πόλεμο τον κέρδισαν οι Αμερικανοί. Τούτο είναι το μυστικό.