Ένας Δεκέμβρης διαφορετικός, σαν τόσους άλλους

https://www.news247.gr/koinonia/enas-dekemvris-diaforetikos-san-tosoys-alloys.6673559.html

Οι εξεγέρσεις έχουν πάντα μέσα τους πολλά και μπερδεμένα υλικά. Δεν είναι σαν τα κινήματα που έχουν πάντα έναν συγκεκριμένο στόχο, στην αρχή τουλάχιστον. Το Άρθρο 16 είχε μέσα του κόσμο με διαφορετικές προσλαμβάνουσες και στοχεύσεις, αλλά ο βασικός στόχος ήταν ένας, ρητός και αδιαμφισβήτητος. Να μην υπάρξουν στην Ελλάδα ιδιωτικά πανεπιστήμια και να μην μαραζώσουν τα δημόσια. Ο Δεκέμβρης του 2008, όμως, ήταν (και είναι, ως ζώσα μνήμη) μία γενική αντίθεση στην πραγματικότητα. Και τις εξεγέρσεις τις κάνουν μόνο οι νέοι. Γιατί μόνο αυτοί νιώθουν μαζικά αυτό το γενικό πράγμα που εκφράζει μια εξέγερση: το «δεν μας χωράει αυτός ο κόσμος».

Για αυτό το λόγο, κάθε προσπάθεια να ερμηνευτεί το τι ήταν ο Δεκέμβρης, όπως και το τι ήταν το Πολυτεχνείο, τι ήταν ο Μάης του ’68 και πάει λέγοντας, θα είναι αδύνατο να συμπεριλάβει όλες τις πτυχές και όλες τις προεκτάσεις που ήθελε ο κάθε ένας από τους συμμετέχοντες να δώσει τότε. Αλλά και αυτές που θέλει, αναδρομικά ίσως, να δώσει σήμερα. Και αν αυτό φαίνεται σαν πρόβλημα, ας σκεφτούμε ταυτόχρονα πως αυτή η αναδρομική διεκδίκηση και προσπάθεια εκ των υστέρων ανανοηματοδότησης ενός γεγονότος, είναι ακριβώς αυτό που δείχνει ότι αυτό το γεγονός είναι ζωντανό και δεν έχει καταφέρει καμία εξουσία να το κλείσει για πάντα στο μουσείο. Αυτό είναι που δείχνει την αξία του, δηλαδή την διαχρονικότητά του.

Όμως, πάντα χρειάζεται να ανιχνεύουμε την βάση μιας εξέγερσης. Τι ήταν αυτό που, έστω σε πρώτη φάση, έβγαλε τους περισσότερους στο δρόμο. Σκεφτόμουν την μαρτυρία μίας συμμετέχουσας στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Φιλοξενούνταν στο ντοκιμαντέρ του Στέλιου Κούλογολου Η αληθινή ιστορία της 17 Νοέμβρη και κατέθετε πως με την εξέγερση οι φοιτητές έβαλαν ένα φρένο στην προσπάθεια της Χούντας να μασκαρευτεί και να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές, δήθεν ελεύθερες, αλλά πάντα υπό τον έλεγχο του στρατού. Μια συγκαλυμμένη δικτατορία. Και έλεγε περίπου πως «είπαμε ότι αυτό που γίνεται στην Τουρκία δεν θα το ζήσουμε εδώ». Δέκα χρόνια μετά, νιώθω πως παρόμοια ήταν και η βάση του Δεκέμβρη. Ξέραμε, είχαμε βιώσει την κρατική καταστολή στα προηγούμενα χρόνια. Βλέπαμε το μέλλον της ανεργίας και της μετανάστευσης που μας ετοίμαζαν. Βλέπαμε και αμυνόμασταν, όπως μπορούσαμε, όπως καταλαβαίναμε και όπως μας επέτρεπε η εποχή. Και τότε, μέσα στα Εξάρχεια δολοφονήθηκε ένα παιδί από αστυνομικό. Και είπαμε, «Φτάνει, ως εδώ!». Και βγήκαμε στους δρόμους. Αυτό το «Ως εδώ!» ήταν η μαγιά του Δεκέμβρη. Το ότι καταλάβαμε πως αν δεν βγαίναμε στους δρόμους, αν δεν διαδηλώναμε δυναμικά την οργή μας, αυτό θα συνέβαινε ξανά. Πως δεν υπήρχε τρόπος να μην τολμήσει κανείς ξανά να διανοηθεί να σηκώσει όπλο απέναντι σε πολίτη, από το να βγούμε στους δρόμους. Ότι είναι δική μας δουλειά να βάλουμε τέρμα σε αυτήν την ιστορία, πριν ξεκινήσει για τα καλά. ότι «Ο λαός θα πει την τελευταία λέξη».

Βεβαίως, τον λαό με μαζικούς όρους δεν τον πήρε ποτέ μαζί του ο Δεκέμβρης. Δεν γινόταν να τον πάρει. Ήταν εκρηκτικός, ήταν βίαιος, ήταν συγκρουσιακός. Το χρώμα στον Δεκέμβρη δεν τον έδωσαν μόνο οι μαζικές διαδηλώσεις φοιτητών και μαθητών. Τον έδωσαν κυρίως οι δράσεις μητροπολιτικής βίας. Αυτές του έδωσαν την εκρηκτική δυναμική, αυτές τράβηξαν πάνω του την προσοχή και το ενδιαφέρον ολόκληρου του κόσμου και ταυτοχρόνως του στέρησαν την μαζική λαϊκή συμμετοχή, η οποία έτσι κι αλλιώς όμως δεν ήταν και δεδομένη.  Δυόμιση χρόνια μετά τον Δεκέμβρη είχαμε το κίνημα των Πλατειών. Εκεί η συμμετοχή δεν ήταν απλώς μαζική. Ήταν αυτό που συνηθίζουμε να λέμε, πάνδημη. Και ο κόσμος έμαθε ακόμα και να αντέχει στις επιθέσεις της αστυνομίας. Και έδειξε πως για τον ελληνικό λαό η υποταγή δεν θα γίνει ποτέ τιμή. Δεν μπορεί κανείς να είναι σίγουρος για το αν ο Δεκέμβρης έδωσε ώθηση στις Πλατείες. Πιθανότατα, οι Πλατείες θα γίνονταν και χωρίς αυτόν. Όμως, το σίγουρο είναι πως μέσα από τον Δεκέμβρη πολιτικοποιήθηκαν πάρα πολλοί νέοι άνθρωποι που τον επόμενο καιρό βρέθηκαν σε πολιτικές συλλογικότητες, σε εγχειρήματα κοινωνικής αλληλεγγύης και στους δρόμους. Πάρα πολλοί νέοι που έμαθαν για πάντα πως η πολιτική δεν γίνεται κυρίως με τα χαρτιά, τα μολύβια και τα νούμερα. Η πολιτική γίνεται κυρίως με τα σώματα. Με τη δράση, με τη συμμετοχή, με την φυσική παρουσία σου μέσα στις κοινωνικές διεργασίες, εκεί που γεννιέται το καινούριο, για να το ξεγεννήσεις κι εσύ. Αυτός ήταν, τελικά, ο Δεκέμβρης. Άλλη μια φορά που πήραμε αυτό το μάθημα. Για την πολιτική και για την ζωή.

Ο Σταύρος Παναγιωτίδης είναι υποψήφιος διδάκτορας Σύγχρονης Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.