Τουρισμός: Εύκολα, γρήγορα, κιτς και... όχι μόνο!

http://www.avgi.gr/NavigateActiongo.action?articleID=401628

28/06/2008


Το προηγούμενο καλοκαίρι βρέθηκα για κάποιες μέρες στο Ηράκλειο της Κρήτης. Κοντά στην πόλη υπήρχε ένα χωριό από τα λεγόμενα "τουριστικά". Όταν το επισκέφτηκα διαπίστωσα για μία ακόμη φορά τι σημαίνει στην ελληνική περιφέρεια "τουριστική ανάπτυξη", ποιο είναι το κόστος της και πόσο έχει στερέψει η φαντασία και η δημιουργικότητα λόγω της (πρόσκαιρης πάντα) ευκαιρίας για εύκολο χρήμα.

Το να πει κανείς πως το εν λόγω χωριό είχε τον τουρισμό ως επίκεντρο της ζωής του θα ήταν πολύ λίγο. Στην πραγματικότητα έμοιαζε να μην έχει κανέναν άλλο λόγο ύπαρξης. Ήταν πλημμυρισμένο από καφετέριες, μπαρ και pubs(!) με ονόματα αγγλικών ποδοσφαιρικών ομάδων, με δυο λόγια είχε εξελιχθεί σε ένα σκηνικό που βασικός του σκοπός έμοιαζε να είναι το να νιώθουν οικεία με αυτό οι τουρίστες, κατά κύριο λόγο οι Βρετανοί. Ένα μεγάλο πάρκο νυχτερινής διασκέδασης με αποικιοκρατικό χαρακτήρα. Λίγα χρόνια πριν είχα βρεθεί στη Ζάκυνθο όπου είχα αντικρίσει άλλη μία τέτοια περίπτωση. Κιτς αισθητική με τεράστιες φωτογραφίες... μουσακά(!) να δεσπόζουν μπροστά από τις ταβέρνες, γκροτέσκ σκηνικά και διακόσμηση παντού, εκατοντάδες επιγραφές με νέον (τόσα φώτα ούτε στο Las Vegas!!!) και μέσα στη μέση του χωριού δύο τεράστια κινέζικα εστιατόρια με την απαραίτητη καλαίσθητη διακριτική διακόσμηση (δύο τεράστιες ψεύτικες τίγρεις που κρέμονταν μπροστά στις εισόδους). Και ασφαλώς φασαρία, φασαρία, φασαρία... Μπροστά σε αυτήν την εμπειρία αν μου έλεγαν πως τον χειμώνα που δεν υπάρχει τουρισμός κάποιος πατάει ένα κουμπί και τα χωριά αυτά εξαφανίζονται χωρίς να τα αναζητήσει κανείς δεν θα δυσκολευόμουν να το πιστέψω. Άλλωστε, τι άλλο ρόλο να επιτελέσουν; Η τερατομορφία στην οποία έχουν καταλήξει δεν θα προκαλεί σε κανέναν την επιθυμία να ζήσει εκεί. Δεν είναι πλέον χωριά, δεν έχουν τίποτα το ιδιαίτερο, τίποτα το θελκτικό.

Το συγκεκριμένο τουριστικό μοντέλο ανάπτυξης της ελληνικής περιφέρειας, εκτός από επικίνδυνο, είναι και ανόητο. Θα αφήσω προς το παρόν στην άκρη τα επιχειρήματα που συνήθως προβάλλουμε οι "ρομαντικοί" αριστεροί. Δεν θα μιλήσω ούτε για την διατάραξη του ιδιαίτερου οικιστικού χαρακτήρα του ελληνικού περιφερειακού τοπίου, ούτε για το βιασμό της φύσης με το μπάζωμα της παραλίας για να μπουν λίγα τραπέζια παραπάνω από την παρακείμενη ταβέρνα, ούτε για την αυθαίρετη δόμηση. Θα αξιολογήσω το εγχείρημα με αμιγώς "αναπτυξιακά" κριτήρια. Όταν λοιπόν αυτό που προσφέρει μία περιοχή στους τουρίστες είναι φτηνά ποτά και κακής ποιότητας μαζική διασκέδαση -και μάλιστα με άξονα τη μίμηση στοιχείων άλλων χωρών, όπως το αποικιακό σκηνικό που περιέγραψα παραπάνω με τις pubs και τα κασκόλ των αγγλικών ποδοσφαιρικών ομάδων να κρέμονται από παντού, θυμίζοντας κάτι από δουλοπρεπή υποδοχή αμερικάνικου στόλου - όταν ισοπεδώνει τα στοιχεία της διαφορετικότητάς της προς χάριν της ομοιόμορφης μαζικής κατανάλωσης, τότε έχει υπογράψει την οικονομική της καταδίκη. Απλούστατα, διότι όταν δεν προσφέρεις κάτι ιδιαίτερο ως τουριστική υπηρεσία αλλά αρκείσαι σε κάτι που θα μπορούσε να προσφέρει οποιαδήποτε άλλη βαλκανική χώρα, τότε σύντομα οι τουρίστες θα στραφούν αλλού, όπου θα τους προσφέρονται τα ίδια αλλά και όπου τα χρήματα τους θα τους δίνουν μεγαλύτερη καταναλωτική δύναμη (Τουρκία, Αλβανία κ.λπ.). Και βέβαια τα δικά μας διεθνιστικά αισθήματα μπορεί εδώ να μην θίγονται, αλλά είπαμε, τώρα πάμε με τα κριτήρια των άλλων.

Όμως σε κάθε περίπτωση οι πιο σημαντικές συνέπειες αυτού του τυχοδιωκτικού μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης, του βασισμένου στην τόσο δημοφιλή στην Ελλάδα λογική της ήσσονος προσπάθειας και της επιβράβευσης του εύκολου κέρδους, δεν εξαντλούνται εδώ. Συνδυάζεται το εύκολο κέρδος με την διατήρηση του οικιστικού χαρακτήρα μιας περιοχής; Συνδυάζεται με την ανάδειξη και τη διαφύλαξη πολιτιστικών χαρακτηριστικών χωρίς την δυνατότητα άμεσης οικονομικής αξιοποίησης; Συνδυάζεται με την ιδιαιτερότητα και την αποφυγή της ισοπεδωτικής ομοιομορφίας; Συνδυάζεται με την προστασία του περιβάλλοντος; Το παρακάτω δίνει μια απάντηση και είναι ενδεικτικό του πώς αυτή η λογική του εύκολου κέρδους προκαλεί μία συνολική αλλοτρίωση, μία σχεδόν απόλυτη ψυχική αποσάθρωση. Σε μία παραλία της Ζακύνθου όπου γεννάει τα αυγά της η καρέτα-καρέτα, γεμάτη από εκατοντάδες, και όμως κατειλημμένες, ξαπλώστρες και ομπρέλες, ρωτήσαμε τον ιδιοκτήτη της σχετικής επιχείρησης αν έχει καμιά ομπρέλα ακόμη. Η απάντηση του: "Σήμερα δεν μπορώ να σας δώσω κι άλλη ομπρέλα διότι θα έρθουν οι επιθεωρητές από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μας δίνουν χρήματα για την προστασία της χελώνας και δεν πρέπει να δουν ομπρέλες κοντά στα σημεία που αφήνουν τα αυγά τους. Αλλά αύριο δεν θα υπάρχει πρόβλημα...".