Το θέατρο του αντιλόγου

http://www.avgi.gr/NavigateActiongo.action?articleID=269236

25/01/2006


Την προηγούμενη εβδομάδα είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω το ανέβασμα του έργου "Μύγες" του Ζαν Πωλ Σαρτρ. Χρησιμοποιώντας ως καμβά τον αρχαιοελληνικό μύθο του οίκου των Ατρειδών, ο Γάλλος φιλόσοφος δίνει μία διασκευή της τραγωδίας του "Ορέστη". Με άξονα το διπλό φόνο της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου συγκροτεί ένα έργο με αναφορές εξαιρετικά επίκαιρες και αρθρώνει (άλλοτε συμβολικά, άλλοτε ευθέως) ένα λόγο εναντίον των εξουσιών, επίγειων και... ουράνιων. Παρουσιάζει γλαφυρά τη λειτουργία των μηχανισμών ελέγχου του κοινού αισθήματος από αυτούς τους δύο τύπους εξουσίας αλλά και την μεταξύ τους διαπλοκή, καταδεικνύοντας έτσι το ομοούσιό τους.

Ο ανατρεπτικός και αντικομφορμιστικός αυτός λόγος ανέβηκε στο σανίδι από ένα θίασο ερασιτεχνών, συγκεκριμένα τη θεατρική ομάδα της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ονόματι "ΧΝΟΥ" ("Χρονίως Νοσούσες Ονειροπαρμένες Υπάρξεις"). Πώς κρίνεται το εγχείρημά τους; Eξαιρετικά επιτυχημένο. Και μάλιστα παρά τα ελλιπή υλικά μέσα και την βραχεία επαφή των μελών της ομάδας (όπως άλλωστε ισχύει για κάθε αντίστοιχη προσπάθεια) με το χώρο του θεάτρου.

Η ομάδα αυτή (ευτυχώς!) δεν είναι η μόνη. Κάθε τόσο δημιουργούνται παρόμοιες συλλογικότητες. Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι η εξεύρεση των απαραίτητων για τη λειτουργία τους οικονομικών μέσων. Μερικές φορές η λύση δίνεται από τα πανεπιστήμια ή και τις δημοτικές αρχές. Γιατί όμως να χρειάζεται να συγκεντρώνονται χρήματα προς στήριξη τέτοιων πρωτοβουλιών από φορείς με καταφανώς ανεπαρκείς πόρους; Η απάντηση έρχεται από τη Βουλή και από τον προϋπολογισμό του 2006. Βγάζει μάτι το ελάχιστο ποσοστό των κρατικών δαπανών για τον "πολιτισμό". Βγάζουν μάτι και οι συγκριτικές εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που παρουσιάζουν την Ελλάδα διαρκώς ως μία από τις χώρες με τη μικρότερη κρατική μέριμνα για την πολιτιστική πραγματικότητα. Διόλου παράξενη λοιπόν η ανυπαρξία υποστήριξης ερασιτεχνικών πολιτιστικών εγχειρημάτων, στη χώρα που δεν χρηματοδοτείται ούτε καν μία αποτελεσματική ενδοσχολική διαδικασία εξοικείωσης των μαθητών με το θέατρο και την κουλτούρα του. Διόλου παράξενο και το αποτέλεσμα, οι άνθρωποι που αυτάρεσκα επαναλαμβάνουν πως στα χώματα και στις πέτρες της χώρας τους γεννήθηκε το ονειρικό υλικό του θεάτρου, να στερούνται θεατρικής παιδείας.
Κι εμείς με όλα αυτά τι σχέση έχουμε; Πρόσφατα, στο 4ο τακτικό συνέδριο της Νεολαίας Συνασπισμού, ο Αλέκος Αλαβάνος είπε πως σήμερα "πρέπει να βρούμε τους αντάρτες". Ως παράδειγμα "ανταρτών" ανέφερε, μεταξύ άλλων, και τους νέους και τις νέες που επιλέγοντας να αντισταθούν εμπράκτως στα κυρίαρχα πολιτισμικά πρότυπα αλλά και στην νοοτροπία της παθητικότητας διοχετεύουν τη δυναμική και τη δημιουργικότητα τους στις θεατρικές ομάδες. Και είναι αλήθεια πως σε αυτούς τους χώρους συχνά "κάτι γίνεται". Δημιουργούνται (συνειδητά ή μη) πυρήνες -μερικής έστω- αντίστασης στο κυρίαρχο. Και αυτούς τους χώρους, που άλλοτε τους έστηνε η ίδια η αριστερά, πρέπει να τους προσεγγίσουμε. Όχι για να κάνουμε "στρατολογήσεις". Αλλά για να πάρουμε και να δώσουμε.

Μπορούμε να ανταλλάξουμε εμπειρίες, σκέψεις, εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης της πραγματικότητάς μας. Μπορούμε να τους δώσουμε χώρο και φωνή, με τα στέκια μας και με το ραδιοφωνικό σταθμό. Να καλύψουμε εμείς ένα κομμάτι από το κενό της θεατρικής παιδείας και δράσης. Να πάρουμε από την ευαισθησία και τη φαντασία τους. Να μιλήσουμε. Και να συνδέσουμε τις δικές τους αντιστάσεις με τις δικές μας. Διότι τα παιδιά που βιώνουν την αδυναμία του πανεπιστημίου να χρηματοδοτήσει μία πολιτιστική εκδήλωσή τους και να τους δώσει χώρο και δυνατότητα έκφρασης μπορούν να αντιληφθούν τις συνολικές συνέπειες της απαξίωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και να αντιταχθούν. Διότι οι νέοι και οι νέες που δεν μπορούν να βρουν πολιτιστικά στέκια στη γειτονιά τους δε θα στηρίξουν την τσιμεντοποίησή της για τη δημιουργία εμπορικών κέντρων. Διότι τα 20χρονα παιδιά που επιλέγουν να ιδρώσουν για να ανεβάσουν ένα έργο όπως οι "Μύγες" και για να δώσουν στο κοινό τα προκλητικά τσιτάτα του Σαρτρ όπως "το θλιβερό μυστικό των θεών και των βασιλιάδων είναι η ελευθερία των ανθρώπων", "όταν για μια φορά η λευτεριά επαναστατήσει σε μια ανθρώπινη ψυχή, οι θεοί δεν μπορούν τίποτα πια να κάνουν με αυτό τον άνθρωπο", "η ανθρώπινη ζωή ανήκει στην πέρα όχθη της απελπισίας", ίσως έχουν τις προϋποθέσεις να βρεθούν μαζί μας, σε αυτή την άλλη όχθη.