ΦΩΤΕΙΝΑ ΛΑΜΠΑΚΙΑ...

http://www.avgi.gr/NavigateActiongo.action?articleID=266089

15/12/2005


Θυμάμαι, πριν από αρκετά χρόνια, τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων να προβάλλουν εικόνες από ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που από την πρώτη μέρα του Δεκέμβρη αποκτούσαν χαρακτήρα χριστουγεννιάτικο. Ο εντυπωσιακός στολισμός αποσπούσε σχόλια που δήλωναν γοητεία αλλά και έκπληξη για το πρόωρο του πράγματος. Στην Ελλάδα οι δρόμοι και οι πλατείες στολίζονταν αργά και τα σπίτια ακόμη αργότερα, προς το τέλος του Δεκέμβρη, λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα.

Πλέον αυτό είναι μόνο ανάμνηση. Τα τελευταία χρόνια η ατμόσφαιρα των γιορτών γίνεται όλο και νωρίτερα αισθητή. Οι δημοτικές αρχές αναλαμβάνουν να στολίσουν νωρίς τους δρόμους ενώ σε αρκετά σπίτια ήδη από την 1η Δεκεμβρίου τα μπαλκόνια κοσμούνται από πολλές σειρές φωτεινά λαμπάκια.

Τίποτα κακό έως εδώ. Αλλά δεν χρειάζεται βέβαια κάτι κακό για να γράψεις ένα κείμενο. Καμιά φορά αρκεί μία απορία. Ποια είναι αυτή; "Γιατί πλέον όλο και περισσότεροι επιλέγουν να στολίζουν τα σπίτια τους τόσο νωρίς;". Επίτηδες στρέφω το ερώτημα στους κατοίκους και όχι στη δημοτική αρχή. Υπάρχει μια εύκολη και αρκούντως πειστική εξήγηση για το γιατί ο Δήμος Αθηναίων π.χ. κάνει "χριστουγεννιάτικη" την πόλη σχεδόν έναν μήνα πριν από τα Χριστούγεννα: Διότι επιθυμεί να μιμηθεί τις άλλες πρωτεύουσες. Ή ακόμη και διότι η δημοτική αρχή ξέρει καλά πως από τη δημιουργία εορταστικού κλίματος ευνοείται η "εορταστική" αγορά. Όμως ο κόσμος; Γιατί άλλαξε τις συνήθειες του και στολίζει πλέον τόσο νωρίς το σπίτι του;

Μία αυτόματη απάντηση είναι και πάλι ο "μιμητισμός". Οι Έλληνες, αντιμετωπίζοντας από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας εικόνες (και αντίστοιχους τρόπους ζωής) σαν αυτές που προαναφέραμε, τις αντιγράφουν μηχανιστικά και τις κάνουν κομμάτια της δικής τους, εγχώριας εορταστικής πραγματικότητας. Αρκεί όμως αυτή η εξήγηση; Μπα, δύσκολα.
Ένας "οικονομιστής" θα απέδιδε το φαινόμενο αποκλειστικά στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και στις νέες ανάγκες της οικονομικής "βάσης" που με τη σειρά της μετασχηματίζει το "εποικοδόμημα" και "γυρνάει" τα μυαλά του κόσμου, δημιουργώντας νέου τύπου, καταναλωτικές και άλλες, συμπεριφορές! Δηλαδή, η αγορά επιβάλλει στον κόσμο "να αγοράζει και να στολίζει". Πολύ γραμμική εξήγηση, μονοδιάστατη...

Σίγουρα υπάρχουν οι "αντικειμενικές" ανάγκες της αγοράς. Όμως αυτές δεν αρκούν για να επιβάλουν μία κατάσταση. Το ότι τα καταστήματα γεμίζουν τις βιτρίνες τους από την 1η Δεκεμβρίου με "είδη Χριστουγέννων" δεν σημαίνει πως ο κόσμος θα ανταποκριθεί αγοραστικά. Κατά καιρούς η αγορά έχει επιχειρήσει να επιβάλει διάφορες τάσεις, αλλά δεν τα κατάφερνε πάντα. Χρειάζεται και κάτι άλλο. Χρειάζεται αυτό που κάνει τους ανθρώπους -στη συγκεκριμένη περίπτωση- να συμβαδίζουν με τις τάσεις της αγοράς. Τι είναι αυτό;
Μοιάζουμε να ξεχνάμε εύκολα τι σημαίνουν τα Χριστούγεννα. Όχι για την ορθόδοξη χριστιανική θεολογία, αλλά για τους σύγχρονους ανθρώπους που ζουν, εργάζονται, ενημερώνονται, εκπαιδεύονται, πιέζονται, σχετίζονται και απομονώνονται μέσα στο πλαίσιο των παρόντων κοινωνικών συσχετισμών. Γι' αυτούς που όντας ανασφαλείς, ανικανοποίητοι και ταυτόχρονα απομονωμένοι και "εξατομικευμένοι" ψάχνουν κάθε ευκαιρία για να βάλουν στη ζωή τους -κυριολεκτικά και μεταφορικά- λίγο παραπάνω χρώμα, λίγο παραπάνω φως.
Όσο πιο δυσάρεστη γίνεται λοιπόν η πραγματικότητα, τόσο μεγαλώνει η επιθυμία των ανθρώπων να ζήσουν μέσα σε μια ατμόσφαιρα γιορτών και χαράς, όπως των Χριστουγέννων. Και όταν αυτή η περίοδος αργεί λιγάκι ή δεν είναι τόσο μεγάλη όσο θα ήθελες, τι κάνεις; Την επιμηκύνεις τεχνητά! Γι' αυτό τα σπίτια στολίζονται όλο και πιο νωρίς, γι' αυτό μπορούν να γεμίζουν τις βιτρίνες τους τα καταστήματα. Αν όλη η ζωή μας χαρακτηριζόταν από ευδαιμονία (υλική και συναισθηματική), τότε η περίοδος των Χριστουγέννων δεν θα σήμαινε όλα αυτά που σημαίνει τώρα, δεν θα την περιμέναμε για να μας απαλλάξει από το βάρος του ψυχικού μας φόρτου.

Σίγουρα η μελέτη της "εορταστικής" συμπεριφοράς των σύγχρονων ανθρώπων έχει ανάγκες πολύ μεγαλύτερες, σε χώρο και χρόνο, από αυτές που επιτρέπει ένα άρθρο. Όμως, έστω κι έτσι, περιορισμένα και αποσπασματικά, νομίζω πως εξηγούμε εν μέρει το φαινόμενο, χρησιμοποιώντας και αναδεικνύοντας μία πτυχή της αλήθειας: την αβέβαιη, απο-γοητευτική και κάθε άλλο παρά εορταστική καθημερινότητα των ανθρώπων. Μία πτυχή που δεν είναι ευχάριστη, αλλά πνιγηρή και δυσοίωνη. Και που, δυστυχώς, είναι αρκετά σκοτεινή ώστε να χρειάζονται πολλές σειρές από φωτεινά λαμπάκια για να τη φωτίσουν και να την ομορφύνουν...