Η νέα παγκόσμια έκρηξη: Τα… εγγόνια του Μάη!

http://www.neolaiasyn.gr/enedra.php?id=302

Για το τεύχος 38 της ΕΝΕΔΡΑΣ, αφιέρωμα στον Μάη του '68.
Ιούνιος 2008


Το 1968 ο κόσμος συγκλονιζόταν. Όχι μόνο από τον Γαλλικό Μάη αλλά και από τις άλλες εξεγέρσεις, τα επαναστατικά ξεσπάσματα που εμφανίστηκαν σε άλλα μέρη του κόσμου. Ειδικά όμως οι μέρες του Μάη στο Παρίσι συνοδεύονταν από ένα ερώτημα: «ξέρουν τι θέλουν αυτά τα παιδιά;». Είναι μία ερώτηση που επανέρχεται στις περισσότερες κινηματικές διαδικασίες είτε καλοπροαίρετα, από ανθρώπους που δεν είναι εξοικειωμένοι με τον τρόπο συγκρότησης των κινημάτων, είτε κακοπροαίρετα από πολιτικούς και κοινωνικούς αντιπάλους αυτών των κινήσεων που προσπαθούν να τις απαξιώσουν. Την κατηγορία πως «δεν ξέρουμε τι θέλουμε» και πως «δεν προτείνουμε κάτι συγκεκριμένο» την αντιμετωπίσαμε πρόσφατα, κατά τη διάρκεια του κινήματος για την υπεράσπιση του δημόσιου πανεπιστημίου.

Αυτό που υπήρχε στον Γαλλικό Μάη και προκαλούσε αυτήν τη αντίδραση ήταν ο πλουραλισμός του κινήματος, τα πολλαπλά του αιτήματα, οι πολλές αντιθέσεις πάνω στις οποίες χτίστηκε. Ο Μάης δεν ήταν ένα «κλασικό» κίνημα, χτισμένο αποκλειστικά πάνω στην αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας (εργατικό), ή στην αντιθετική σχέση άνδρα-γυναίκας (φεμινιστικό). Ήταν το ξέσπασμα του καταπιεσμένου δυναμικού της γαλλικής κοινωνίας, η έκρηξη των νέων που έβλεπαν τη ζωή τους να περιορίζεται ασφυκτικά από κατεστημένες αντιλήψεις και πραγματικότητες στο πεδίο της εργασίας, της πολιτικής, της σχέσης των φύλων, της σχέσης των γενεών, με άλλα λόγια στο πεδίο όλων των σχέσεων εξουσίας. Έτσι, το κίνημα αυτό εξέπεμπε πολλαπλά μηνύματα, έβαζε πολλές διαφορετικές αιχμές και δημιουργούσε σε κάποιους την εντύπωση πως δεν ξέρει τι ακριβώς θέλει. Όμως στην πραγματικότητα ο Μάης απλώς αμφισβήτησε ολόκληρο το σύστημα οικοδόμησης των κοινωνικών σχέσεων, αμφισβήτησε τα πάντα! Και πέτυχε πολλά. Το ότι σήμερα οι σχέσεις των φύλων αλλά και οι σχέσεις των γενεών δεν είναι ίδιες, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο Μάη. Κι αν κάποιοι υποστηρίζουν πως αυτές οι αλλαγές δεν έχουν και μεγάλη σημασία διότι είναι «ενσωματώσιμες» στον καπιταλισμό, υπενθυμίζουμε πως αν ο καπιταλισμός υπάρχει γύρω στους τρεις αιώνες, η πατριαρχεία, για παράδειγμα, υπάρχει περίπου από γεννήσεως πολιτισμού και άρα δεν είναι απλώς άλλο ένα δευτερεύον κομμάτι του καπιταλισμού, αλλά κάτι που τον υπερβαίνει.

Το 1999, δέκα χρόνια μετά την αρχή του τέλους για τον υπαρκτό σοσιαλισμό και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των υπόλοιπων «σοσιαλιστικών» καθεστώτων της Ευρώπης και μετά από ένα διάστημα που η αριστερά φαινόταν démodé και η συλλογική δράση παλιό χιλιοειπωμένο αστείο, στο Σιάτλ των ΗΠΑ έκανε την πρώτη του εμφάνιση αυτό που αργότερα θα κωδικοποιούνταν ως «Αντιπαγκοσμιοποιητικό Κίνημα». Ο πλουραλισμός του νέου κινήματος, η αυτονομία του σε σχέση με τα ιστορικά κόμματα της αριστεράς, η ποικιλία των αιτημάτων του και ο έντονα συγκρουσιακός χαρακτήρας του το σημάδεψαν από την αρχή και τράβηξαν πάνω του τα βλέμματα. Μαζί, προκάλεσαν και την απόρριψη και τη λοιδορία από τις πιο δογματικές πλευρές του πολιτικού φάσματος, δεξιές και αριστερές. «Τι θέλουν τώρα αυτοί και διαδηλώνουν, και ζητούν να μπουν “οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη”; Αυτά είναι ουτοπικά!» έλεγαν οι μεν, «Τι κίνημα είναι αυτό που δεν καθοδηγείται από κάποιο ταξικό κόμμα, που δεν είναι ξεκάθαρα αντικαπιταλιστικό, που μιλά για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων;» έλεγαν οι δε. Όμως το κίνημα εναντίον της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης ρίζωσε. Δημιούργησε το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ, δημιούργησε διαδικασίες και δομές συνάντησης και κοινής δράσης ανθρώπων από όλο τον κόσμο και με διαφορετικές πολιτικές καταβολές. Έβαλε στο ίδιο τραπέζι και μετά στο ίδιο πανό, στην ίδια πορεία, στον ίδιο αγώνα κομμουνιστές, σοσιαλιστές, οικολόγους, υποστηρικτές των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων, φεμινίστριες, φοιτητές, εργαζόμενους, άνεργους, αγρότες, εργάτες. Και είπε με ένταση πως η σχέση κόμματος – κινήματος πρέπει να είναι σχέση όσμωσης, ανταλλαγής ιδεών και δομών και όχι πρωτοπορίας-υποταγής. Είπε πως τα ζητήματα των σχέσεων των φύλων, τα ζητήματα του περιβάλλοντος δεν είναι «δευτερεύοντα», δεν ερμηνεύονται απευθείας και δεν εξαρτώνται πλήρως από το εφαρμοζόμενο οικονομικό σύστημα αλλά αποτελούν σχετικά αυτόνομα στοιχεία του κοινωνικού συστήματος, αντιθέσεις που καμιά φορά γίνονται κυρίαρχες και έχουν μεγαλύτερο βάρος από τις αντίστοιχες οικονομικές.

Τι σχέση έχουν όλα αυτά με το Μάη; Δύσκολα θα μπορούσε να πει κανείς πως δεν έχουν. Το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα είναι «εγγόνι» των εξεγέρσεων του 1968, της χρονιάς που απείλησε να αλλάξει τον κόσμο. Περισσότερο από όλα, παίρνει στοιχεία από τον Γαλλικό Μάη. Η αντιμετώπιση του πλουραλισμού των κινημάτων ως δυναμικό στοιχείο και όχι ως αναγκαίο κακό, η ανάδειξη της αυτονομίας τους σε κεντρικό στοιχείο, ο δυναμικός συγκρουσιακός χαρακτήρας τους, η ισότιμη προβολή αιτημάτων πέρα από τα αμιγώς οικονομικά, όλα αυτά είναι πράγματα που στη συλλογική πολιτική μας συνείδηση τα έγραψε ο Μάης.

Η κληρονομιά του Μάη δεν είναι νεκρή. Υπάρχει, ζει και αναπνέει μέσα στους σημερινούς αγώνες μας, από τους δρόμους του Σιάτλ και της Γένοβα μέχρι τους δρόμους των ελληνικών πόλεων που δοκίμασαν την πίεση των δεκάδων χιλιάδων φοιτητών, των νέων ανθρώπων που έδειξαν πως οι δρόμοι είναι μικροί για να χωρέσουν την οργή μας όταν διαδηλώνει και η ζωή που μας ετοιμάζουν είναι πολύ στενή για να χωρέσει τα όνειρα μας. Ο Μάης είναι εδώ, κάθε φορά που ένα κίνημα νικάει, κάθε φορά που η ζωντάνια νικάει τις γραμμές, κάθε φορά που η δημιουργία νικάει τον δογματισμό στη σκέψη. Ο Μάης είναι εδώ κάθε φορά που όταν μας λένε πως «δεν ξέρουμε τι θέλουμε» απαντάμε πως «τα θέλουμε όλα και τα θέλουμε τώρα»!