Το συνέδριο του Πανεπιστημίου Κρήτης. Μια τομή στο υπάρχον

http://www.avgi.gr/NavigateActiongo.action?articleID=326627

29/11/2007


Μία σειρά από θεμελιώδη κενά της εκπαιδευτικής και ερευνητικής διαδικασίας στα ελληνικά πανεπιστήμια σχετίζονται με τις μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές. Από την καταβολή υψηλών διδάκτρων και την μαύρη εργασία πολλών φοιτητών μέχρι τα συγκροτημένα με μη ακαδημαϊκά κριτήρια προγράμματα σπουδών, πολλά στοιχεία καθιστούν την "μετά το πτυχίο" ζωή στο πανεπιστήμιο κάθε άλλο παρά εύκολη. Κομβικής σημασίας είναι η απουσία διαδικασιών συνάντησης και συνεργασίας μεταπτυχιακών φοιτητών και υποψηφίων διδακτόρων (δηλαδή πανεπιστημιακών ερευνητών). Ως συνήθως, η λύση για την απουσία της κεντρικής μέριμνας είναι η αυτοοργάνωση. Και το πανεπιστήμιο, στο πλαίσιο της ιστορικής του παράδοσης και της αυτονομίας που διεκδικεί, είναι ίσως ο κατεξοχήν χώρος της αυτοοργάνωσης.

Το Πανεπιστήμιο Κρήτης διοργάνωσε πριν από λίγες μέρες το 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο για ζητήματα μεθοδολογίας και έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες. Πρόκειται για έναν θεσμό που λειτουργεί εδώ και χρόνια με ιδιαίτερη επιτυχία. Με πολλή προσωπική δουλειά, καθηγητές, διδάσκοντες 407, υποψήφιοι διδάκτορες, μεταπτυχιακοί αλλά ακόμη και προπτυχιακοί φοιτητές επιτυγχάνουν κάθε χρόνο τη διοργάνωση μίας διαδικασίας, στο πλαίσιο της οποίας νέοι επιστήμονες εκθέτουν τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα, παρουσιάζουν τμήματα του ερευνητικού τους έργου, συναντούν άλλους ερευνητές και συνεργαζόμενοι προωθούν μία πολυπρισματική διαχείριση της επιστημονικής έρευνας. Πρόκειται, δηλαδή, για μία διαδικασία επανασυγκρότησης της ακαδημαϊκής κοινότητας, για την υπενθύμιση και εμπέδωση της σχέσης του πανεπιστημίου με την παραγωγή νέας γνώσης στις κοινωνικές επιστήμες.

Μέσα από την διαδικασία του συνεδρίου, το έργο των ερευνητών αξιολογείται από τους συναδέλφους τους, από την ακαδημαϊκή κοινότητα. Με τελείως διαφορετικούς όρους, βεβαίως, από αυτούς που προβλέπει η κυβερνητική "αξιολόγηση" των πανεπιστημίων. Πρόκειται για αξιολόγηση συναδελφικού και όχι ανταγωνιστικού χαρακτήρα, στο πλαίσιο της από κοινού προσπάθειας για την εξέλιξη της επιστημονικής έρευνας και της αντίλήψης της παραγωγής νέας γνώσης όχι ως πρωτίστως οικονομικά εκτιμούμενου εγχειρήματος.
Προσπαθώ να σκεφτώ τι θα γινόταν με αυτά τα συνέδρια αν εφαρμοζόταν ο νέος νόμος-πλαίσιο που ορίζει πως αν ένα ΑΕΙ δεν εκπληρώσει τις προγραμματικές του δεσμεύσεις στερείται την χρηματοδότηση του και την δέχεται ένα άλλο, συνεπές, ΑΕΙ. Αν οι ερευνητές ήταν υποχρεωμένοι να αντιλαμβάνονται αλλήλους όχι ως συναδέλφους αλλά ως ανταγωνιστές, αν ήταν αναγκασμένοι να αλληλοϋποβλέπονται και να καιροφυλακτούν προκειμένου να "αρπάξουν" κάποιο κονδύλι, ποιος θα είχε την διάθεση να παρέχει λεπτομέρειες για το ερευνητικό του έργο μέσω ενός συνεδρίου; Ποιος ερευνητής θα είχε την διάθεση να συνεργαστεί με έναν συνάδελφό του από άλλο πανεπιστήμιο, προς όφελος της έρευνας αλλά σε βάρος, ενδεχομένως της χρηματοδότησής του; Αν ίσχυε ο νόμος-πλαίσιο και η "αξιολόγηση", το συνέδριο αυτό μπορεί να μην γινόταν ή δεν θα γινόταν έτσι. Μπορεί να μην χρηματοδοτούνταν από το πανεπιστήμιο και την Τοπική Αυτοδιοίκηση αλλά από κάποια επιχείρηση. Οι θεματικές του ενότητες θα ήταν διαφορετικές, δεν θα καταπιάνονταν, για παράδειγμα, με την μελέτη των τοπικών κοινωνιών αλλά με τη "διαχείριση ανθρώπινων πόρων". Και οι συμμετέχοντες καθηγητές μπορεί να μην ήταν πανεπιστημιακοί αλλά στελέχη επιχειρήσεων. Υπερβολές; Μια ματιά στην κατάσταση που επικρατεί σε πολλά μεταπτυχιακά προγράμματα, κυρίως στις οικονομικές σπουδές και στις σπουδές management, όπου όλα όσα εν είδει απειλής περιγράφω ήδη εφαρμόζονται, θα σας πείσει πως αυτό το σκηνικό είναι πολύ πιο κοντά μας από όσο φαίνεται.

Η επιλογή της υποστήριξης εγχειρημάτων όπως αυτό το συνέδριο, αποτελεί πράξη με ακαδημαϊκό και πολιτικό περιεχόμενο. Επιδιώκει την ακύρωση του επιστημονικού και κοινωνικού κατακερματισμού του πανεπιστημιακού χώρου. Υπενθυμίζει πως η παραγωγή γνώσης είναι συλλογική και όχι ατομική υπόθεση. Επιχειρεί να επανατοποθετήσει την ακαδημαϊκότητα στην κορυφή των κριτηρίων για την συγκρότηση των σπουδών. Συμπυκνωτικά, ένα τέτοιο συνέδριο σήμερα αντιστέκεται στο κυρίαρχο, αντιστέκεται στην μετατροπή του πανεπιστημίου σε βιομηχανία κοπής και παράδοσης ευέλικτων εργαζομένων χωρίς κριτική σκέψη, χωρίς δυνατότητα θεωρητικής ενατένισης της ζωής τους και αμφισβήτησης των μορφών κοινωνικής θέσμισης. Τέτοια εγχειρήματα αποτελούν αναχώματα στην κατεδάφιση του δημόσιου πανεπιστημίου και αποδεικνύουν την αξία ενός μεγάλου μέρους του δυναμικού του. Και είναι απολύτως απαραίτητο να βρουν άμεσα μιμητές.